‘Het is eigenlijk een heel rare baan’

Interview met Henk Naves, primus inter pares van de rechtbank Amsterdam

Henk Naves is inmiddels een jaar de president van de rechtbank Amsterdam. Onder zijn leiding wordt de gehele bedrijfsvoering van de rechtbank vernieuwd, inclusief een geheel nieuwe huisvesting per 2020. ‘Het is een enorme klus, maar wel een enorm leuke klus’, vertelt hij in dit exclusieve interview met het ABB. Een gesprek ook over zijn ongebroken passie voor zijn vak, zijn persoonlijke achtergrond en de grote digitaliseringsslag van de rechtspraak die aanstaande is.

Tekst: Marloes van den Eeckhout en Annemarie Roukema

Henk Naves is geboren in 1959 en is inmiddels al 28 jaar werkzaam in de rechtspraak, sinds 1 juli 2015 als president van de rechtbank Amsterdam. Hij vertelt over het begin van zijn loopbaan: ‘Ik heb gestudeerd in Utrecht in de jaren 1978 tot 1983. Ik speelde op hoog niveau korfbal en stond bijna de hele week op het sportveld. Ik leefde voor het sporten, de rest van het leven was bijzaak voor mij. Studeren dus ook.’

Toen hij klaar was met zijn studie startte hij zijn carrière in 1983 in het onderwijs, als docent algemene economie. ‘Als jurist was ik eigenlijk niet bevoegd om daarin les te geven, maar ze lieten me toch toe. De kunst was om altijd één bladzijde verder in het boek te zijn dan de leerlingen. Zo heb ik de eerste twee jaar van mijn werkzame leven doorgebracht. Dus ik weet alles van de eerste en tweede wet van Gossen en het afnemend grensnut, maar de diepere betekenis daarvan is nooit tot mij gekomen. Zo zit ik geloof ik in elkaar, ik denk dat improviseren een talent van mij is. En daar hoort risico’s nemen bij’.

Henk Naves: ‘Ik heb niet de vechtershouding die soms bij de advocaat past.’

De rechtspraak
Na twee jaar docentschap en vervolgens drieënhalf jaar als procesjurist bij een landelijke werkgeversorganisatie (‘vergadering na vergadering, polderen en onderhandelen met vakbonden’) besloot hij de RAIO-opleiding te volgen. In eerste instantie wilde hij officier van Justitie worden, maar dit was indertijd heel lastig. Er waren veel gegadigden en maar weinig plekken. Naves: ‘In 1988 werd ik RAIO en vanuit een zeker opportunisme heb ik destijds voor de zittende magistratuur gekozen’. Vanwege de reeds opgedane werkervaring kwam Naves in aanmerking voor de verkorte RAIO-opleiding van drie jaar en hij volgde deze van 1988 tot 1991. ‘Dat was toen nog een RAIO-opleiding die specifiek voor het bestuursrecht was. In 1991 ben ik benoemd bij de Raad van Beroep bij het ambtenarengerecht in Den Haag. Dat gerecht ging een jaar later op in de rechtbank Den Haag als sector bestuursrecht. Toen is mijn rechterlijke loopbaan echt gaan lopen.’

Vechtershouding
Of Henk Naves een carrière in de advocatuur heeft overwogen? ‘Zeker, maar ik merkte dat ik niet de vechtershouding heb die soms bij een advocaat past of de bluffer die wel ziet waar het schip strandt, maar in ieder geval hoog inzet om het maximale te behalen. Dat past niet bij mij.’ Het rechterschap paste hem veel beter. Maar ook dat had kanten die hij minder leuk vond: ‘Ik miste het contact met mensen, de dynamiek, de actie, een telefoon die overgaat. Mijn werk besloeg het voorbereiden van dossiers, zitting houden, vonnissen wijzen. In die tijd was het procesrecht veel minder zittingsgericht, dus zat ik voornamelijk met mijn dossiers in een kamer tamelijk wetenschappelijk werk te doen. Daar werd ik uiteindelijk niet happy van. Dus toen in 1995 de mogelijkheid voorbij kwam om leiding te gaan geven, een soort van teamvoorzittersfunctie, heb ik die kans gegrepen en ben ik het gewoon maar gaan proberen. Ik ging erin met de gedachte: nee heb je, ja kun je krijgen. Het leidinggeven heeft mij enorm gepakt. Inmiddels vervul ik ruim twintig jaar een leidinggevende functie en doe ik dat nog steeds met ontzettend veel plezier.’

‘Vanuit een zeker opportunisme heb ik
voor de zittende magistratuur gekozen’

Er zijn jaren geweest dat Naves helemaal geen zittingen deed en full time bezig was met leiding geven, maar terug in Amsterdam kiest hij er voor om met een zekere regelmaat een zitting te doen. Dat zorgt voor verbinding en voor zichtbaarheid binnen de rechtbank. ‘Ik heb vanmorgen een zitting gedaan en dan voel ik dat de liefde voor het vak er nog is’.
Naves is waarschijnlijk één van de meest mobiele rechters van Nederland. Van de rechtbank Den Haag ging hij naar het College van Beroep Studiefinanciering. Van daaruit vertrok hij naar de rechtbank Amsterdam, vervolgens naar Rotterdam en toen via Breda naar Oost-Nederland. Toen Naves per 1 juli 2015 aan de slag ging in Amsterdam, kende hij die rechtbank dus al. ‘En ik woon inmiddels ook in Amsterdam.’ Wij vragen ons af of er tussen de verschillende rechtbanken waar Naves heeft gewerkt, en dat zijn er inmiddels heel wat, grote cultuurverschillen bestaan. Naves geeft aan dat de thema’s die in rechtbanken spelen eigenlijk overal dezelfde zijn. ‘De rechtspraak heeft een typische bedrijfscultuur die je in alle rechtbanken tegenkomt. Wel kent elke rechtbank zijn eigen sfeer. Zo is er in de rechtbank Amsterdam heel veel energie, positieve energie, dat spreekt mij enorm aan. Mensen zijn er trots op om in deze stad te werken, om bij deze rechtbank te werken en dat leidt tot een hele positieve houding.’

Gebruikelijke werkdag
Een gebruikelijke werkdag voor Henk Naves start om 8.00 uur en eindigt om 18.00 uur, met soms avondverplichtingen. ‘Mijn werkdag bestaat veelal uit vergaderen. Of in ieder geval heel veel overleg voeren met mensen. Als ik mijn baan heel kort samenvat moet ik vooral mensen inspireren en stimuleren. Zij moeten het werk doen en niet jij. Dat is een grote uitdaging, maar ontzettend leuk om te doen.’ Met een glimlach voegt hij toe: ‘Het is eigenlijk een heel rare baan’.

‘Ik denk dat improviseren een talent van mij is’

Fervent twitteraar
Naves, zo zagen wij, is ook fervent twitteraar. Zo twitterde hij onlangs bijvoorbeeld dat er Pokémon te vinden zijn in de zittingszalen van de rechtbank. Naves vertelt in 2012 uit nieuwsgierigheid te zijn begonnen met twitteren. ‘Maar ik twitter heel braaf hoor.’ Naves gebruikt het medium om te informeren: voor collega’s en om het publiek te laten zien wat men precies doet bij een rechtbank. Naves heeft helaas ook de schaduwkanten aan Twitter ondervonden: zo is er getwitterd met accounts die de naam van Naves droegen en met zijn foto erbij. ‘Ja, daar word ik niet altijd vrolijk van, maar het is inherent aan de functie’.

Eerste in rang
Wij vragen Henk Naves hoe het is om – als president en rechter zijnde – leiding te geven aan een groep onafhankelijke rechters. Kan dat eigenlijk wel, hoe zit het dan met die onafhankelijkheid? Naves vertelt dat het soms inderdaad lastig is: ‘Het is heel belangrijk dat ik goed luister naar de rechters en dat ik ze meeneem in de veranderingen die ik voor ogen heb. Er zijn namelijk heel veel thema’s waar rechters zich helemaal niet mee willen bemoeien en waarin juist duidelijke sturing nodig is. Ik denk dat het heel belangrijk is dat je het gesprek met elkaar zoekt, open en direct bent. Belangrijk is dat er over en weer vertrouwen en respect is. Dat is er vanuit het rechtbankbestuur en vanuit mij naar de rechters en omgekeerd’. Naves voert uit hoofde van zijn functie ook loopbaangesprekken met diverse rechters.

Wij vragen hem hoe hij dit ervaart en of er dan een gezagsverhouding bestaat. Naves: ‘Je zou kunnen zeggen dat ik de eerste in rang ben onder de rechters. Daarvoor moet ik een goede band met mijn collega’s hebben, en dat doe ik onder andere door voldoende zichtbaar te zijn binnen de rechtbank en de rechters individueel voldoende aandacht te geven. De niet-rechterlijke collega’s in de rechtbank zijn overigens minstens zo waardevol, maar de president heeft toch altijd iets extra’s met zijn rechters’.

De rechterlijke onafhankelijkheid behelst wat Naves betreft dat een rechter ongestoord kan werken in de dossiers waarin hij een beslissing moet nemen. Als bestuurder mag en zal hij zich daar nooit mee bemoeien. Dat is de kern van de rechterlijke onafhankelijkheid. Wel zal elke rechter zich, in de samenwerking met anderen, moeten houden aan de spelregels van de organisatie.

Rechterlijke onafhankelijkheid
Naves: ‘Een rechter is in zoverre natuurlijk ook gewoon werknemer. Dus er zijn elementen waarvan je kunt zeggen dat daar de rechterlijke onafhankelijkheid ophoudt. En in de beoordeling zal een rechter rekening moeten houden met wat collega’s zouden vinden in een dergelijke zaak. Dus je kunt niet helemaal op je eigen “eigenwijzigheid” varen. Een deur naast jou zit een collega die eenzelfde soort zaak behandelt, waarvan rechtzoekenden en advocaten hopen dat rechters van de rechtbank Amsterdam eenzelfde soort beslissing nemen. De rechterlijke onafhankelijkheid vraagt dus ook heel veel afstemming en overleg met collega’s. Dus niet met mij, maar wel met die collega twee deuren verder’.

Rechtbank Amsterdam 2.0
De nieuwbouw van de rechtbank Amsterdam zal niemand zijn ontgaan. Wij begrijpen dat de nieuwbouw in 2020 klaar moet zijn. Het was ons nog niet opgevallen, maar het blijkt dat bijna alle torens inmiddels al leeg zijn en feitelijk alleen Henk Naves met zijn staf nog een van de torens bemenst. De sloop van de torens gaat begin volgend jaar van start. Trots laat Naves een maquette van de nieuwe rechtbank zien. Hij vertelt enthousiast over het beoogde rechtbankplein voor het pand en de prachtige binnentuinen in het pand, en het vele glas dat de ruimtes binnen een stuk lichter zal maken dan nu het geval is. Parallel aan de nieuwbouw wordt achter de schermen hard gewerkt aan de voorbereiding van de rechtbank op de aanstaande digitalisering van de rechtspraak: binnenkort zal het wettelijk verplicht zijn om digitaal te communiceren met de rechtbank.

‘We doen de komende vier jaar een enorm beroep op de flexibiliteit’

Naves: ‘Op dit moment mag je officieel nog niet e-mailen met de rechtbank, maar dat is natuurlijk niet meer van deze tijd. Er staat een immense verandering voor de deur en de rechtspraak zal zich de komende jaren intensief voorbereiden op volledig digitaal werken. Er is geen ontkomen aan’. Met de nieuwbouw als natuurlijke overgang naar een nieuwe fase wordt de gehele bedrijfsvoering van de rechtbank Amsterdam vernieuwd. Naves: ‘De nieuwbouw stelt ons in staat alles tegelijk aan te pakken, zodat alles samenkomt wanneer de nieuwbouw wordt betrokken. Hierdoor veranderen we op een natuurlijk moment, dat maakt de verandering ook meteen gemakkelijker’.

De nieuwe rechtbank volgens een artist’s impression. (Foto NACH).

Naves is de eerste om toe te geven dat dit een enorm project is dat de nodige voeten in de aarde heeft. Dit zal de aankomende jaren ook niet veranderen. Naves: ‘We doen de komende vier jaar een enorm beroep op de flexibiliteit van de collega’s. Zo hebben veel rechters geen eigen kamers meer. Iedereen en alles is ingedikt in afwachting van deze nieuwbouw. Dat vraagt een behoorlijke opoffering van alle collega’s. Het gebied rond de rechtbank wordt een bouwput en ondertussen gaat het werk gewoon door. We proberen er iets van te maken, maar dat zal ook wel eens tot verzuchtingen leiden’.

Wij sluiten af met de vraag wat het plan is van Henk Naves voor de aankomende jaren. Naves: ‘Ik ben voor zes jaar benoemd en mijn opdracht is om deze rechtbank in die tijd door een fase te helpen waarin we nieuw gaan bouwen, waarin de werkprocessen als gevolg van digitalisering volledig gewijzigd worden en waar we in het kader van een reorganisatie afscheid moeten nemen van ongeveer honderd collega’s. Ik dien de rechtbank daar doorheen te leiden met als onderliggend doel om in deze stad rechtspraak te blijven bieden van kwalitatief hoog niveau. Dat is een enorme klus, maar wel een enorm leuke klus!’

Door het vele glas zal de nieuwe rechtbank een stuk transparanter ogen dan nu het geval is. (Foto: NACH).

CV
Henk C. Naves (1959) studeerde Nederlands recht aan de Universiteit Utrecht en maakte zijn debuut bij de rechterlijke macht in 2001 als sectorvoorzitter van de rechtbank Rotterdam. Hij was daarna president van de rechtbank Breda (2009-2012), waarnemend president van de rechtbank Almelo, Arnhem en Zutphen (2013) en president van de rechtbank Oost-Nederland, waar hij eindverantwoordelijk was voor de splitsing in de rechtbanken Overijssel en Gelderland, van welke laatste hij van 2013 tot 2015 voorzitter van het gerechtsbestuur was. Sinds 2015 is hij president van de rechtbank Amsterdam.
Hij was daarnaast portefeuillehouder Landelijk Coördinatiecentrum Megazaken (2004-2006) en van het Kenniscentrum Financieel en Economisch Recht (2003-2006). Van 2006 tot 2009 trad Naves op als projectleider van meerjarenbeleidsplan Recht zoeken – Recht bieden.