Furieuze aanklacht trekt alle registers open

In deze rubriek beoordeelt het ABB advocatenseries op bingewaardigheid, juridische inhoud en suspense. In deze editie: When they see us, de veelbesproken miniserie over het waargebeurde verhaal van de Central Park Five.

Tekst: Luce Smithuijsen.

Regisseur Ava DuVernay windt er geen doekjes om. Eerder drukte ze ons al met de neus op de feiten met haar documentaire 13th, waarin zij betoogde dat het extreem hoge percentage van zwarte gedetineerden in Amerika een moderne vorm van slavernij is. Ook met haar nieuwe serie When they see us trekt zij ons ruw uit onze comfort zone. Elke aflevering opnieuw bekruipt de kijker een gevoel van frustratie en machteloosheid. When they see us vertelt het verhaal van een gruwelijke strafzaak. Vijf jongens – de meesten 14, de oudste pas net 16 – worden vervolgd en uiteindelijk ook veroordeeld voor de verkrachting van Trisha Meilli in New York. Dat is op zich al spannend, maar dit verhaal wordt nog sterker – de vijf jongens zijn namelijk allen onschuldig.

 

Beeld: Atsushi Nishijima/Netflix

Dit verhaal gaat over tunnelvisie, de onbedwingbare drang om iemand de schuld te geven van een gruwelijk feit. De public prosecutor is ervan overtuigd dat de jongens schuldig zijn, ook al ontbreekt elk bewijs. Zij worden door politie en justitie dagenlang verhoord en onder druk gezet, totdat zij uiteindelijk valse bekentenissen afleggen. Die komen in de verste verte niet met elkaar overeen, maar daar lijkt niemand op te letten. Meer nog dan tunnelvisie is dit een verhaal over discriminatie. Vier van de jongens zijn afro-Amerikaans; één is hispanic. Het sentiment bij politie en OM lijkt te zijn: ze zijn zwart, dus ze moeten het wel gedaan hebben. Er wordt niet meer verder gezocht naar mogelijke andere daders; ontlastend bewijs wordt genegeerd. De serie vraagt hiermee op briljante wijze aandacht voor (impliciete) vooroordelen die bestaan in de samenleving en de manier waarop de maatschappij nog altijd de ogen sluit voor het lot van minderheden. Want men zou het bijna vergeten: dit verhaal is waargebeurd, en niet eens zo lang geleden. De verkrachting was in 1989. De onschuldige jongens zaten gevangenisstraffen uit tot wel dertien jaar. In 2001 meldde de echte dader zich. Het feit was toen verjaard: hij kon niet meer worden vervolgd. Niet alleen de boodschap, maar ook de stijl van de miniserie houdt de kijker in zijn greep. In de meeste series en films worden heftige gebeurtenissen afgewisseld met wat rustiger scènes, om zo de emotie bij de kijker iets te doseren. Op deze manier wordt het meeleven met een serie nooit écht oncomfortabel. Niet in When they see us. Elke keer als de kijker denkt dat het niet erger kan, wordt diens ongelijk bewezen. Alle registers worden opengetrokken: valse bekentenissen, familiedrama, verloren jeugd. Zelfs president Trump maakt nog een guest performance: hij bepleitte toentertijd op televisie de doodstraf voor de Central Park Five. Het resultaat is een beklemmende serie van hoge kwaliteit.

De provocerende stijl van DuVernay lijkt doel te hebben getroffen. In Amerika werd naar aanleiding van de serie massaal tegen institutioneel racisme geprotesteerd. Ook enkele prominenten uit het strafrechtelijk onderzoeksteam krijgen kritiek: zo moest een van de public prosecutors noodgedwongen stoppen met lesgeven aan Columbia Law School. Ook lead prosecutor Linda Farstein werd door de gevolgen geraakt. Zij was na haar carrière in het strafrecht succesvol schrijfster van thrillers geworden. Een aantal weken na de lancering van de serie gaf haar uitgeverij te kennen niet meer met haar te willen werken. Farstein ontkent nog altijd stellig dat er in het onderzoek dingen verkeerd zijn gegaan.

Wat ons betreft is When they see us een absolute aanrader. Maar als je zin hebt in een ontspannen avondje Netflix, kun je ’m beter overslaan.

  • Bingewaardigheid: Je wil wel, maar je kán het niet. Sommigen zetten de serie af en toe stop om even bij te komen van al het onrecht.
  • Juridische inhoud: Een goede, doordringende weergave van het waargebeurde Central Park Five-drama.
  • Suspense: Het gevoel dat bij de kijker wordt opgewekt heeft niet zo zeer te maken met spanning, maar eerder met frustratie. Of dat leuk is, is een tweede…