Toespraak Evert-Jan Henrichs:

Collega’s, confrères, beroepsgenoten, belangstellenden

We weten allemaal waarvoor we hier staan: het behoud van een behoorlijk stelsel van gefinancierde rechtshulp. Een stelsel dat een rechtzoekende met een kleine beurs de mogelijkheid biedt zijn recht te halen.

De meest prangende vraag is eigenlijk: hoe is het mogelijk dat er vandaag gestaakt moet worden om duidelijk te maken dat het zo niet langer kan. Hoe is het zo ver kunnen komen, minister Dekker?

Want je vraagt je af:

  • Is het zo dat de gevolgen van Dekkers beleid onduidelijk zijn? Nee, je ziet dat steeds meer sociaal advocaten het hoofd niet meer boven water houden. Ze moeten noodgedwongen de praktijk neerleggen en gaan dan op zoek naar ander emploi.
  • Is het zo dat er onvoldoende onderzoek is gedaan? Nee, de rapporten van Van Der Meer, Barkhuysen en Wolfsen zijn klip en klaar: de huidige beloning is ver beneden de maat, er is sprake van achterstallig onderhoud.
  • Is het dan zo dat de kosten van de gefinancierde rechtsbijstand de pan uit rijzen? Nee, zowel in 2017 als in 2018 zijn de kosten gedaald. Met 7% in 2017 en met 3% in 2018.

Er is dus maar één conclusie mogelijk: wie zich minister voor rechts- bescherming laat noemen, moet op korte termijn het stelsel van de gefinancierde rechtshulp versterken, en niet afbreken.

Dekkers plannen komen neer op afbreken. Want we weten wat de gevolgen zijn:

  • de staat gaat bepalen wie nog een advocaat krijgt; terwijl de meerderheid van de zaken tegen diezelfde overheid wordt gevoerd;
  • rechtsbijstand voor mindervermogenden wordt overgelaten aan de markt; wie geen advocaat krijgt, gaat maar een verzekering regelen;
  • en ondertussen worden de advocaten die zich inzetten voor mindervermogenden zó uitgeknepen, dat velen het niet meer volhouden.

Laten we één ding duidelijk maken. Ja, het gaat over de hoogte van het inkomen van de sociale advocatuur. Maar een goed inkomen voor de beroepsgroep is geen doel op zich. Het gaat erom dat de overheid de toegang tot het recht ook voor rechtzoekenden met een kleine beurs moet waarborgen. Daarvoor zijn advocaten nodig die dat werk niet alleen willen doen, maar door specialisatie ook goed kunnen doen. En die bevlogen, maatschappelijk betrokken advocaten zijn er . . Of moeten we straks, als minister Dekker blijft weigeren zijn plannen aan te passen, straks zeggen: die advocaten waren er.

Toegang tot het recht is een grondrecht. Een rechtsstaat zorgt ervoor dat alle rechtzoekenden, ook die met een lager inkomen, toegang hebben tot betaalbare en goede rechtsbijstand. Een rechtsstaat heeft rechters, advocaten en andere hulpverleners hard nodig.

Toch nog een paar opmerkingen over Dekkers wens het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand ingrijpend te herzien. De advocatuur is uiteraard bereid mee te denken en de landelijke orde en beroeps- verenigingen zijn betrokken bij de voorbereiding van die plannen. Dekker erkent echter zélf dat die veranderingen pas in 2023 of 2025 worden doorgevoerd. En tot die tijd weigert hij ook maar iets te doen aan de hoogte van de vergoedingen.

Zo lang houdt de sociale advocatuur het echter niet meer uit. Die zal tegen die tijd – zeg 2023 – gedecimeerd zijn. Dat mag niet gebeuren, omdat daardoor steeds grotere groepen burgers hun recht niet meer kunnen halen. Legt wel: we hebben het dan niet over de toekomst. Het is nu al de harde werkelijkheid. Op het bureau van de orde zien wij niet alleen hoeveel advocaten er noodgedwongen mee stoppen. We zien ook hoe moeilijk het al is voor lopende zaken, met name de grote complexe zaken, een opvolger te vinden.

Laat ik toch een paar opbeurende opmerkingen maken:

  • Er wordt niet alleen in Amsterdam actie gevoerd voor een behoorlijk stelsel van gefinancierde rechtshulp en tegen de kille sanering die Dekker aan het doorvoeren is. Rotterdam heeft gisteren al actie gevoerd en de media hebben daaraan veel aandacht besteed; vandaag, op hetzelfde moment, wordt ook in Den Haag, Den Bosch en Haarlem actie gevoerd.
  • De sociale advocatuur staat niet alleen. Wie naar de hier aanwezige advocaten kijkt, ziet dat vrijwel alle geledingen van de Amsterdamse advocatuur vertegenwoordigd zijn, inclusief de Zuid-as kantoren. Al die geledingen scharen zich achter deze actie, omdat het gaat over een grondrecht en een wezenlijk onderdeel van de rechtsstaat: de toegang tot het recht voor iedereen.
  • Ook de advocatuur als geheel staat niet alleen. Wij weten ons gesteund door andere instellingen, zoals de Vereniging voor rechtspraak. Ik heb het dan over de gezamenlijke verklaring van onder meer de Nederlandse orde van advocaten, de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak en Sociaal Werk Nederland. Sta op voor de rechtsstaat, is het passende motto.  Het zal u niet verbazen dat de inhoud daarvan overeenstemt met wat u net heeft gehoord.

Sta op voor de rechtsstaat! Dat is wat we vandaag doen. Dat is wat we, als dat nodig is, zullen blijven doen. Want wat er dreigt te gebeuren, zie ik hier op de spandoeken staan: Je recht halen, is straks niet meer te betalen.