Na een grondige renovatie is Clifford Chance terug in de Droogbak! Het ABB dook in de historie van dit iconische gebouw naast het Centraal Station en kreeg een rondleiding van managing partner Titus de Vries.

Door: Hannah Brenninkmeijer en Nick van den Hoek

De Droogbak is een 19e-eeuws kantoorgebouw in neorenaissancestijl dat in 1884 als ‘centraal bureau’ voor de eerste Nederlandse spoorwegmaatschappij HIJSM (Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij) is gebouwd. Het gebouw stond symbool voor de heropleving van de welvaart van de stad. Het ontwerp is van architect Christiaan Posthumus Meyjes in samenwerking met Dirk Margadant, die beiden in dienst van het spoorwegbedrijf sinds 1880 tal van stations in het westen van Nederland hebben gerealiseerd. Zo was Posthumus Meyjes onder meer verantwoordelijk voor het voormalige station Delft en Margadant voor de stations van Haarlem en Den Haag HS.

De Droogbak in 1889. Voor het gebouw een remise van de paardentram.
Rechts het hulpstation tijdens de bouw van het Centraal Station, dat eind 1889 in gebruik wordt genomen.
(foto: Stadsarchief Amsterdam).

In 1920 richtte de HIJSM samen met de Staatsspoorwegen de belangenmaatschap Nederlandse Spoorwegen (NS) op. De HIJSM verhuisde daarop naar het hoofdkantoor van de voormalige concurrent (bekend onder de naam HGB I) in Utrecht, waarna de Droogbak in handen van het Rijk kwam. Het Rijk vestigde in de loop der jaren een bonte verzameling van rijksdiensten in de Droogbak, waaronder de Visserij Inspectie, het Waterschoutambt, de FIOD en de Tariefcommissie (die rechtspraak op het gebied van invoerrechten verzorgde). Ook het Nederlands Architectuurinstituut en de Hogeschool van Amsterdam waren in het pand gevestigd, voordat Clifford Chance het in 2000 betrok.

De toenmalige renovatie stond onder leiding van architect Joop van Stigt, die zich als actievoerder tegen de sloop van het pand verzette. Het pand zou voor de aanleg van een snelweg moeten wijken. In een artikel in het Parool van 12 december 1998 verzuchtte hij: “Tja, het heeft wel iets van een gevangenis, die hoge muren. Benauwend, dat wel.” Hij kreeg dan ook de opdracht de beklemmende sfeer aan het gebouw te ontnemen. Onder zijn leiding is de zolderverdieping tot kantoorruimte verbouwd en kreeg het atrium een glazen dak. In 2001 kreeg het pand de status van rijksmonument.

Status van rijksmonument

Titus de Vries licht toe dat deze status de verbouwing niet heeft vereenvoudigd. Omdat het pand een rijksmonument is, mag in principe niets van het originele bouwwerk worden gewijzigd. “Een belangrijke wens was om een trap naar het atrium aan te leggen. Gelukkig was een deel van de muren van het pand niet meer in originele staat en mochten we de trap om die reden daar aanleggen, vanzelfsprekend met behoud van de klassieke uitstraling van het gebouw. In dat kader heeft veel overleg met de gemeente, de eigenaar en de architect plaatsgevonden. Omdat de derde verdieping geen historische status heeft konden we daar helemaal losgaan met de verbouwing.”

Verknocht met locatie en buurt

Volgens Titus de Vries is niet lang getwijfeld over de keuze tussen het opnieuw renoveren van de Droogbak of verhuizing naar een nieuwe locatie. “Onze medewerkers en cliënten zijn verknocht aan deze locatie en de buurt. Het staat ook symbool voor ons eigenzinnige karakter en onze waarden: ‘Where innovation meets heritage’.

Toen het kantoor zich in het jaar 2000 in de Droogbak vestigde, was de buurt nog niet zo ‘hip & happening’ als hij nu is, maar was er sprake van armoede en overlast. “Onze komst was één van de eerste stappen naar de upgrade van deze buurt”, aldus Titus de Vries. “We hebben ons er altijd toe gecommitteerd ook een bijdrage aan de buurt te leveren. Zo steunen we de lokale middenstand door inkopen te doen in bijvoorbeeld de Haarlemmerstraat. En als maaltijden overblijven doen we die niet weg, maar geven we ze aan onze overburen van Stichting de Regenboog, een ngo die zich inzet voor Amsterdamse dak- en thuislozen.

Recente verbouwing

Wel moest het pand worden aangepast aan de wensen van de huidige tijd, qua technologie en duurzaamheid. Zo is bijvoorbeeld een bijenkorf geplaatst op het dak waarmee een bijdrage aan de biodiversiteit in de buurt wordt geleverd. Ook beschikt het kantoor sinds de verbouwing over een aantal genderneutrale toiletten.

“Een van de wensen voor na de verbouwing was dat collega’s elkaar makkelijker zouden kunnen treffen. Meer nadruk op samenwerking en flexibiliteit”, vertelt De Vries. “Daarom leiden nu meerdere routes, onder meer de nieuw aangelegde trap, naar het atrium dat als hart van het gebouw, als ontmoetingsplaats en ontvangstruimte van het kantoor fungeert. Daarvoor moest wel worden geïnvesteerd in geluidsabsorberende technologie om het galmen tegen te gaan.” De Vries licht toe dat samenwerking ook door de ‘seating’ wordt gestimuleerd. “Hoewel vrijwel alle werkplekken flexplekken zijn, krijgen medewerkers per sectie een deel van het pand aangewezen, zodat ze niet eindeloos naar een plek hoeven zoeken. Wel hebben we erover nagedacht de secties niet te isoleren en op logische wijze in het pand te vestigen, omdat we kruisbestuiving juist willen stimuleren.”

Vanzelfsprekend is het pand volledig voorbereid op het hybride werken. Het nieuwe kantoor heeft bijzonder veel spreekkamers met alle daarvoor benodigde technische ondersteuning, zodat de ‘thuiswerkers’ volwaardig aan besprekingen op kantoor kunnen deelnemen. Aan alles is gedacht, van camera’s die inzoomen op de spreker (ook als diens gezicht niet naar de camera is gericht) als eenvoudig te bedienen geluidsdempers en microfoons.

Omdat de gemeente graag zag dat het pand in de originele kleuren zou worden hersteld, hebben de grootste vergaderruimtes (de voormalige HIJSM-raadzaal en de vergaderzaal), met de deels originele donkere tinten, een enigszins conservatieve uitstraling. De techvergaderruimte en de Starwars-ruimte, gedecoreerd met de persoonlijke collectie van partner Jelle Hofland, hebben daarentegen een strakke, moderne en informele uitstraling.

Verder is natuurlijk het imposante trappenhuis, of de imposante keizerstrap, van marmer en eikenhout in de lobby behouden alsmede de buste van koningin Wilhelmina, die in haar kroningsjaar 1898 door kunstenaar Bart van Hove is gemaakt. Op verzoek van de (ex-)medewerkers is ook de kleine, maar gezellige eigen kroeg in vrijwel originele staat gebleven.

Vrees voor veel leegstand heeft De Vries niet. “Hoewel op dit moment nog maar weinig mensen op kantoor werken, merken we wel dat onze medewerkers graag weer naar kantoor komen. Ze willen elkaar weer in het echt zien, na zo’n lange tijd thuiswerken, en natuurlijk ook het nieuwe pand. We kunnen niet wachten tot we weer op volle sterkte een feestje kunnen geven in ons prachtige nieuwe pand.” Het ABB houdt zich van harte aanbevolen voor een uitnodiging.