De dag van Elizabeth Bereket
Elizabeth Bereket is cultureel antropoloog en werkt als projectleider Taalcoaching bij VluchtelingenWerk Amsterdam.
Kennis van de Nederlandse taal is voor vluchtelingen de sleutel voor alles, van een sociaal netwerk opbouwen tot participatie op de Nederlandse arbeidsmarkt. Jaarlijks koppelt Elizabeth Bereket daarom honderden vluchtelingen aan vrijwilligers als taalcoach. Gedurende anderhalf uur per week trekken de taalcoach en de vluchteling samen op. Zij bepalen zelf het doel van hun bijeenkomsten en hoe ze dat willen bereiken. Dat kan thuis aan de keukentafel, maar ook in een museum, tijdens het sporten, in de bibliotheek of samen naar de film. Enige voorwaarde is dat de Nederlandse taal voorop staat!
Mijn dag begint in metro en bus op weg naar het Blauwe Huis op de Zeeburgerdijk met het checken van e-mails. Drie nieuwe aanmeldingen van vrijwilligers en negen vluchtelingen die een taalcoach willen. Er is ook bericht over de oplossing van de internetstoring op kantoor. Gelukkig, want zonder internet is onze Servicedesk voor taalkoppels onbereikbaar. Zowel vluchtelingen als taalcoaches komen in het begin van een traject een of twee keer op kantoor langs, alle communicatie verloopt verder via de mail of telefoon. De vrijwilligers die het aanmeldformulier hebben ingevuld heb ik gebeld om hen uit te nodigen voor nadere kennismaking. Vanochtend komen twee van hen voor een intakegesprek van ongeveer drie kwartier waarin we de onderwerpen op het aanmeldformulier nader bespreken. Ik probeer een indruk te krijgen van de persoon achter de geschreven tekst. Dat is belangrijk om een koppeling te kunnen maken waarbij de persoonlijkheden van taalcoach en vluchteling op elkaar afgestemd zijn.
Later die ochtend komen er acht vluchtelingen die zich hebben aangemeld. We hebben hen als groep uitgenodigd om te komen praten en hen door ons vrijwilligersteam te laten helpen om het intakeformulier in te vullen. Na afloop maken we een verslagje over ieder van hen: maakt hij of zij makkelijk contact, wat zijn de interesses en welke voorkeuren zijn er? Willen de taalcoach of vluchteling gekoppeld worden aan een leeftijdsgenoot en aan een man of een vrouw? Er melden zich veel meer vrouwen dan mannen aan als taalcoach, terwijl onder de vluchtelingen die een taalcoach willen juist veel meer mannen zijn.
Aan de hand van intakegesprekken, de gegevens en wensen van zowel de taalcoach als de vluchteling wordt een koppeling gemaakt. We leggen de persoonlijke profielen van taalcoaches en vluchtelingen naast elkaar en letten daarbij op zoveel mogelijk gemeenschappelijke dingen. Het blijft wel passen en meten, want je hebt geen oneindig aanbod. Vaak ga je op je gevoel af en later blijkt dat meestal wel te kloppen. Als wij denken dat we een perfecte ‘match’ hebben, worden de taalcoach en de vluchteling samen uitgenodigd voor een kennismakingsgesprek op kantoor.
Vanmiddag komt een jonge man uit Eritrea langs die al enige tijd wacht op een geschikte taalcoach. Mijn collega die het intakegesprek voerde heeft deze jongeman als vriendelijk en zeer sportief beschreven. Met zijn taalcoach wil hij het spreken en schrijven oefenen, maar zijn passie is hardlopen. Hij doet mee aan hardloopwedstrijden in Nederland en op dit moment werkt hij intensief aan zijn sportcarrière. Een paar dagen geleden heeft een jonge Amsterdammer zich aangemeld als taalcoach, zeer sportief, actief en ondernemend. Alleen wonen deze taalcoach en de vluchteling niet in dezelfde buurt. Afspraken maken kan dan lastig zijn voor de vluchtelingen, omdat de openbaar vervoerkosten hoog zijn. Maar voor deze beide mannen bleek de afstand geen enkel probleem, omdat zij toch vaak de fiets gebruiken.
Omdat ik zelf uit Eritrea kom, ben ik als tolk aanwezig bij het gesprek. Na een welkomstwoord en een korte introductie geef ik de twee mannen de gelegenheid om zich aan elkaar voor te stellen. Beiden zijn door mijn collega al over het project geïnformeerd, nadere introductie is daarom niet nodig. De taalcoach vertelt kort iets over zijn opleiding, familie en zijn huidige werk zijn. Daarnaast zegt hij dat hij van sport houdt vooral van hardlopen en wielrennen en dat hij nu aan het trainen is om mee te doen met een Triatlon. Een moeilijk woord voor de vluchteling en hij vraagt wat Triatlon betekent. Ter plekke is de taalcoaching begonnen als de taalcoach antwoordt: ‘Triatlon is een combinatie van verschillende sporten. Ik wil deelnemen aan een triatlon wedstrijd die bestaat uit de onderdelen zwemmen, wielrennen en hardlopen’. Vol bewondering begint de vluchteling ook zich aan de taalcoach voor te stellen.
In zijn aanvraag formulier had ik gelezen dat hij niet zo lang in Nederland woont en dat hij sinds kort met Nederlandse taalles is begonnen. Ik ben er dus vanuit gegaan dat ik bij de koppeling ook als een tolk zou gaan fungeren. Maar deze man had mij als tolk nauwelijks nodig omdat hij zijn verhaal in het Nederlands kon verwoorden. Met een brede glimlach op zijn gezicht begon hij met : ‘Wat goed man! Ik ben blij dat je mij gaat helpen met Nederlands dat heb ik hard nodig.’
Zoals hij dat op de integratiecursus had geleerd volgde de vluchteling keurig de volgorde van het formele voorstellen. Hij begon met ‘aangenaam kennis met u te maken. Mijn naam is…, ik kom uit…, ik ben … jaar oud.’ enzovoort. Daarna ging hij spontaan zijn vluchtverhaal aan de taalcoach vertellen. Net als de meeste vluchtelingen van zijn leeftijd heeft hij veel meegemaakt. Nu hij in een mooi maar voor hem vreemd land woont heeft hij het contact met de meeste mensen van wie hij ooit had gehouden en die iets voor hem betekende gedwongen verbroken. Maar voor vrijheid heeft hij alles over en dat heeft hij gelukkig hier in Nederland gevonden. Daarvoor is hij Nederland zeer dankbaar. Het lange wachten in een AZC heeft hem geen goed gedaan.
De taalcoach vraagt aan de vluchteling of hij professionele hardloper was in zijn land?’ De vluchteling vertelt dat dit niet het geval was maar dat hij om tijd te doden in het AZC af en toe ging sporten, wandelen en soms tv kijken. Sportprogramma’s trokken daarbij zijn aandacht en het hardlopen in het bijzonder. Hij was verbaasd dat je ook professioneel kan hardlopen. Met een glimlach zegt hij tegen de taalcoach: ‘Mijn hele leven heb ik hard gelopen man!’ Het stelt niets voor, van school naar huis en later in de militaire dienst. Het idee als prof hard te gaan lopen heb hij in het AZC ontwikkeld. Sindsdien heeft hij zo hard getraind dat hij aan allerlei wedstrijden mocht meedoen en met succes. Daarnaast helpt hardlopen hem ook om zijn zorgen te vergeten. De taalcoach vraagt verbaasd: ‘Heb je hardlopen hier geleerd? De vluchteling zegt: ‘Ja, ik deed maar wat. Ik had niet eens de juiste kleding en schoenen. Alleen maar hardlopen, uren achter elkaar.’
Op een dag zag zijn huidige trainer hem hardlopen en vroeg of hij mee wilde trainen in Amsterdam, in het Olympisch stadion. Hij was blij en zei meteen ja. Het COA heeft ook meegewerkt door in Amsterdam huisvesting te regelen. ‘Om je doel te bereiken moeten mensen in je kracht geloven en het moet je gegund zijn.’ Zijn droom is ooit de kampioen van Nederland worden en daarvoor traint hij 4 dagen per week met de trainer en daarnaast zelf van 5 uur tot 6 uur in de ochtend. Maar hij vertelt ook dat de klantmanager van de gemeente er anders over denkt. Volgens de klantmanager is hij te oud voor hardlopen en overschat hij zichzelf. Als het aan zijn klantmanager ligt moet hij zich nu vooral focussen op werk en kan hij daarnaast als hobbyist wel blijven hardlopen. Aan zijn gezicht is te zien dat dit hem behoorlijk raakt. Hij is uitgenodigd om volgende week twee weken in Barcelona te gaan trainen. Omdat hij nog geen sponsors heeft moet hij €500 eigen bijdrage betalen. Dat is veel geld voor hem: ‘maar voor hardlopen heb ik alles over!.’
Zowel de taalcoach als ik luisterden naar dit adembenemende verhaal. De kracht en het enthousiasme die deze jongen uitstraalt nodigt je uit om nog meer te doen om hem te helpen. Na het ondertekenen van de overeenkomst voor een halfjaar taalcoaching, plannen ze de eerstvolgende afspraak. De taalcoach biedt spontaan aan de vluchteling te helpen om de klantmanager te overtuigen. De vluchteling geeft aan dat hij dit gesprek het liefst voor zijn vertrek naar Barcelona wil doen. Daarom spreken zij af om de volgende ochtend samen de klantmanager van de gemeente te bellen. De vluchteling zal het gesprek met de gemeente zelf doen maar als het niet echt lukt gaat de taalcoach hem helpen de boodschap duidelijk over te brengen. Om dit gesprek goed voor te bereiden besluiten zij samen via rollenspel het gesprek te oefenen. De taalcoach neemt dan de rol van de klantmanager en de vluchteling speelt uiteraard zichzelf. Spannend! Beide mannen hebben hier heel veel zin in. Dat belooft een gezellige eerste ontmoeting te worden. Voordat wij afscheid van elkaar nemen zegt de taalcoach dat hij er alles aan gaat doen om deze hardloper te informeren over sponsors. Het is prachtig om te zien dat er meteen een klik is tussen deze twee jonge mannen.
Meteen daarna reis ik naar Amsterdam Zuidoost om een ontmoeting te regelen tussen een gepensioneerde docent en een Syrisch gezin. Wij zijn erg blij met de aanmelding van deze taalcoach, omdat wij weinig taalcoaches hebben in Zuidoost. Om die reden heeft het gezin uit Syrië bijna een half jaar op een taalcoach moeten wachten. De taalcoach wil graag een of meer mensen tegelijk helpen met de Nederlandse taal. Met als voorwaarde, dat de vluchtelingen bereid moeten zijn om in een nabij haar woning gelegen buurtontmoetingscentrum af te spreken. Het Syrische gezin had bij het intakegesprek aangegeven met de taalcoach bij hen thuis te willen afspreken in verband met hun schoolgaande kinderen. Omdat het ontmoetingscentrum niet ver van de woning van dit gezin is, hebben wij de familie toch over deze mogelijkheid geïnformeerd en zij hebben ingestemd met de taalcoaching in het buurtcentrum.
Omdat mijn vorige afspraak met de hardlopers uitliep ben ik een paar minuten later op de afgesproken locatie gearriveerd. Zowel de Syrische familie met hun kinderen als de taalcoach zijn al aanwezig. Ze hebben elkaar ook al gevonden en de kennismakingsronde was al zonder mijn begonnen, mooi! De taalcoach had kort over haarzelf en het centrum verteld. Ook had ze verteld dat ze vandaag soepdienst had en dat ze net lekker Franse kippensoep heeft gemaakt. De taalcoach heeft de familie uitgenodigd na afloop van de kennismaking haar lekkere soep te proeven. De Syrische vrouw fluisterde iets in Arabisch. En de man had gemerkt dat wij vragend naar zijn vrouw zaten te kijken. Tot onze grote verbazing zei de Syrische vrouw tegen haar man dat ze het ook erg leuk zou vinden een keertje samen met de taalcoach een Syrische linzensoep te gaan maken. De taalcoach reageerde erg enthousiast, ja graag! En tegelijk ook de Nederlandse taal oefenen.
Het ontmoetingscentrum is een initiatief van vrijwilligers onder andere van deze taalcoach. Jong en oud is in het centrum van harte welkom om elke maandag andere mensen te ontmoeten. Er is ook de mogelijkheid om samen lekkere soep, koffie of thee te drinken. Kinderen kunnen spelletjes spelen, knutselen en kleuren. De Syrische kinderen hadden de speelhoek al ontdekt en de kennismaking ging verder met alleen de volwassenen.
De Syrische vluchtelingen zijn kort in Nederland. De man is ander halfjaar geleden naar Nederland gekomen, zijn vrouw en kinderen zijn zeven maanden in Nederland. Hij spreekt beetje Engels en een beetje Nederlands en zijn vrouw spreekt alleen Arabisch. Maar de kennismaking lijkt prima te gaan.
Als het af en toe moeizaam ging wordt de oudste zoon van 10 jaar bij gehaald om te tolken. ‘Sorry, kinderen leren de taal sneller als wij ouders’ zei de vader verontschuldigend. ‘Geen probleem, Nederlands is geen makkelijke taal, het komt wel goed’ zegt de taalcoach geruststellend. Als vluchteling begin je in alle opzichten weer bij nul: een nieuwe taal, nieuw sociaal netwerk, een nieuwe baan en misschien zelfs ook je afgeronde opleiding opnieuw volgen.
Deze taalcoach is erg geduldig en oprecht geïnteresseerd in de familie. Zij heeft er alle vertrouwen in dat het inderdaad goed komt. Met een gerust hart heb ik afscheid genomen van iedereen.
Wat een prachtig project!