Computers worden zo snel slimmer dat ze, zodra ze in staat zullen zijn zichzelf op eigen kracht te verbeteren, ‘in de niet al te verre toekomst een reëel gevaar vormen’. ‘De ontwikkeling van volledige kunstmatige intelligentie kan het einde van het menselijk ras inluiden’. Deze opbeurende woorden komen van de vermaarde Britse kosmoloog Stephen Hawking.
Het wordt niet helemaal duidelijk wat ‘in de niet al te verre toekomst’ concreet betekent. Is dat honderd jaar of eerder vijftig jaar? Welke ‘ras’ op niet al te lange termijn lijkt uit de sterven, is het ‘advocaat-stagiair ras’. Bas Boris Visser, managing partner van Clifford Chance meldt in een interview in het Financieele Dagblad van 6 maart 2015 dat er over vijf jaar, de door IBM ontwikkelde computer Watson, dusdanig is ontwikkeld dat die computer op het niveau van een advocaat-stagiaire zit. Aangezien niet alleen Stephen Hawking, maar ook Elon Musk (ceo van onder meer Tesla) en Nick Bostrom (Zweeds filosoof verbonden aan Oxford University) waarschuwen voor het gevaar van kunstmatige intelligentie binnen een tijdspanne van maximaal een eeuw, lijkt de melding van Bas Boris Visser niet op drijfzand te zijn gebaseerd.
Het verschijnen van de computer op het juridische toneel ten koste van de advocaat lijkt volgens de kenners mogelijk, maar hoe zien zij de vervangingen van de gehele advocaten-experience? Hierbij denken wij bijvoorbeeld aan de cliënt die de telefoon pakt om door zijn of haar advocaat in het heetst van de procedure gerust gesteld te worden. Zou een computer dezelfde empathie kunnen opbrengen?
De stelling
Advocaten zullen nooit door een computer kunnen worden vervangen
Christ’l Dullaert, directeur advocatenuitzendbureau Le Tableau, auteur van o.a. Yoga in je Toga
De komende jaren zal er zeel veel veranderen voor de advocatuur. Bedenk maar dat Facebook vanaf 2008 in Nederland kwam en inmiddels de hele wereld veroverd heeft; een van de grootste bedrijven ter wereld, terwijl het zijn 15 jarig bestaan nog moet vieren. Een groot deel van het advocatenwerk zal de komende 15 jaar misschien niet helemaal verdwijnen, maar wel sterk veranderen. In mijn boek ‘Yoga in je Toga’ maak ik onderscheid tussen ‘linker- en rechterbrein werk’, geïnspireerd door het boek ‘A whole new mind’ van Daniel Pink. Het komt er op neer dat ‘linkerbrein’ werk, dat is al het werk dan een analytisch ‘van A naar B’ proces vormt, geautomatiseerd kan worden. Daar valt ook het analyseren van teksten onder, het verwerken van big data en ook het voorspellen van uitspraken van rechters. Moeilijker vervangbaar is ‘linkerbrein’ werk. Daar zit onder andere creativiteit, empathie en bijvoorbeeld ook onderhandelingsvaardigheden. De toegevoegde waarde van de advocaat zal dus zitten ‘op rechts’, in het op de persoon/cliënt afgestemde begrip, op de onderhandelings- en eventueel mediationvaardigheden, op de specifieke kennis van bijvoorbeeld gewoonten en cultuur in een branche. Het is noodzakelijk dat advocaten zich verdiepen in de toekomst van hun vak, want dat er veel gaat veranderen is zeker. De kunst is vooral om op tijd te zien hoe dat jouw praktijk raakt. Al was het maar om op tijd te kunnen omscholen. Rechtsfilosofie was toch -diep in je hart- je meest favoriete vak tijdens je studie rechten? En kan een computer echt goed filosoferen…?!
Jelle van Veenen, Initiator Dutch Legal Tech Meetup & Consultant Online Juridische Dienstverlening
De computer is geen mens en zal dat ook nooit worden. Deze twee met elkaar vergelijken doet aan beider unieke vaardigheden geen recht. Wat wel vaststaat is dat we aan het begin staan van een tijdperk waarin de computer taken gaat overnemen van de kenniswerker. Zoals eerder in de industriële revolutie zullen repetitieve taken door een machine uitgevoerd gaan worden. Dit heeft gevolgen voor de schaal, de kosten en de kwaliteit van de geleverde diensten. De advocaat die weinig meer biedt dan de kennis en documenten die straks ook digitaal beschikbaar zijn kan over enkele jaren eenvoudig door een computer vervangen worden. De advocaat die menselijke vaardigheden slim aanvult met technologie zal echter floreren.
Ricardo Dijkstra, partner bij Vondst Advocaten
Is er nog iemand die vieze vingers krijgt van het omdraaien van het inktlint van de typemachine of die door een kaartenbak – een niet digitaal gegevensbestand – speurt naar literatuur? De computer en digitaal doorzoekbare databanken hebben ons leven vergemakkelijkt en de ontwikkeling staat niet stil. Steeds meer taken van de advocaat zullen in de toekomst kunnen worden geautomatiseerd. De computer zal de advocaat echter niet volledig kunnen vervangen, omdat de computer naar mijn mening hoofdzakelijk een adviesinstrument zal zijn en het uiteindelijk aan de advocaat is een afweging te maken en een beslissing te nemen.
Martijn Snoep, managing partner bij de Brauw
Het was een waterscheidingsmoment toen in 1997 IBM’s Deep Blue Garry Kasparov versloeg. De beste schaker ooit verslagen door een computer. Het zelfde lot staat juristen te wachten. Het zal niet lang meer duren voordat een computer beter en sneller rechtsvragen zal beantwoorden dan de knapste advocaten. Misschien dat wij Nederlanders door de beperkte omvang van onze jurisdictie en ons kleine taalgebied, het nog een paar jaar langer volhouden dan de Amerikanen, maar ook wij zullen uiteindelijk in de computer onze meerdere moeten erkennen. Wordt dit dan toch de voorspelde “End of Lawyers”? Inderdaad wel de advocaat als positiefrechtelijke specialist, maar niet de advocaat als verdediger van rechtvaardigheid. Iemand met een goede maatschappelijke antenne, die out-of-the-box denkt en met succes kan bepleiten dat het recht moet veranderen omdat het tot moreel verwerpelijke uitkomsten leidt. Anticiperend op deze ontwikkeling zou de rechtenopleiding en de beroepsopleiding nu al op de schop moeten. Minder aandacht voor positief recht en meer aandacht voor rechtsfilosofie, rechtssociologie en ethiek. De advocaat van de toekomst is geen meester in de rechten maar meester in rechtvaardigheid.