Interview met Barbara van Straaten, strafrechtadvocaat bij Prakken d’Oliveira

Op 22 juni onthulde een expertisepanel van 12 topjuristen de juridische definitie van ecocide. Het expertisepanel werd voorgezeten door mensenrechtenjurist en auteur Philippe Sands (VK), samen met VN-jurist en voormalig aanklager Dior Fall Sow (Senegal). Met de definitie komt de toevoeging van ecocide, ofwel grootschalige vernietiging of beschadiging van ecosystemen, als vijfde misdaad aan het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof, een stap dichterbij.

Door: Tanja Beentjes, projectmanager Stop Ecocide


De Stichting Stop Ecocide riep het onafhankelijke expertisepanel eind 2020 bijeen op een belangrijk symbolisch moment, namelijk 75 jaar nadat de termen ‘misdaden tegen de menselijkheid’ en ‘genocide’ in Neurenberg voor het eerst werden gebruikt. Het project ontstond naar aanleiding van een verzoek van parlementariërs van Zweedse regeringspartijen. De voorgestelde definitie is beschikbaar gesteld aan staten om in overweging te nemen en luidt als volgt: ‘wederrechtelijke of moedwillige handelingen gepleegd met de wetenschap dat er een aanzienlijke kans is dat ernstige en wijdverspreide of langdurige schade aan het milieu wordt veroorzaakt door die handelingen.’ [1]

Hoe denkt Barbara van Straaten, strafrechtadvocaat bij Prakken d’Oliveira en gespecialiseerd in Business & Human Rights, over deze juridische definitie? Het Amsterdams Baliebulletin stelt haar hierover enkele vragen.

Waarom moet ecocide strafbaar worden gesteld?

“Er is een duidelijke maatschappelijke beweging om ‘klimaat’ en ‘milieuzaken’ voor de rechter te brengen. Het bekendste voorbeeld is de recente klimaatzaak tegen Shell, maar onlangs kondigde Greenpeace aan dat zij ook een ‘natuurzaak’ over stikstof willen starten. De strafbaarstelling van ecocide past in deze ontwikkeling. In 2020 heb ik met mijn collega Göran Sluiter een artikel[2] gepubliceerd waarin we de vervolging van ecocide op basis van het huidige recht hebben onderzocht.”

Waarom een nieuwe definitie?

“In ons artikel komen Göran en ik tot de conclusie dat het huidige nationale en internationale recht eigenlijk onvoldoende geschikt is om ecocide te vervolgen. Zo kom je op internationaal niveau al snel uit bij misdrijven tegen de menselijkheid, maar hierbij gaat het bijna altijd om een aanval op de ‘burgerbevolking’, wat bij ecocide natuurlijk niet noodzakelijkerwijs zo hoeft te zijn. Misdrijven tegen de menselijkheid zijn vaak commissiedelicten, terwijl ecocide juist ook kan ontstaan door iets na te laten, zoals het niet in acht nemen van veiligheidsmaatregelen. De nieuwe definitie is daarom een stuk bruikbaarder voor het daadwerkelijk vervolgen van grootschalige milieuvernietiging.”

Wat betekent de toevoeging van ecocide als internationaal misdrijf bij het Internationaal Strafhof voor mensenrechtenbescherming wereldwijd?

“We krijgen als samenleving steeds meer door dat we niet los staan van onze leefomgeving, maar daar deel van uitmaken. De strafbaarstelling van ecocide past binnen de bescherming van deze leefomgeving. De bescherming van onze leefomgeving is daarmee de bescherming van onze samenleving. Dat illustreert zich het beste als je kijkt naar de bescherming van inheemse volkeren die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van hun directe leefomgeving. Maar ook mensen in stedelijke gebieden hebben schone lucht, schoon water en veilig voedsel nodig om te overleven. Dat zijn allemaal mensenrechten die bedreigd worden als het gaat over het misdrijf van ecocide. In die zin ondersteunt deze strafbaarstelling dus de bredere bescherming van mensenrechten.”

“Veel handelingen die kunnen vallen onder ecocide worden gepleegd door bedrijven. De vervolging van bedrijven voor het internationaal strafhof is niet mogelijk, omdat dit alleen individuele aansprakelijkheid, zoals bijvoorbeeld van een CEO, erkent. Onder het gewone Nederlandse strafrecht kunnen bedrijven wel strafrechtelijk aansprakelijk worden gehouden en – na implementatie – in de toekomst dus mogelijk ook voor ecocide.”

[1] Voor de officiële Engelse definitie met commentaar zie: SE+Foundation+Commentary+and+core+text+revised+(1).pdf (squarespace.com)

[2] ‘‘Ecocide als internationaal misdrijf? Perspectieven op vervolging en berechting in Nederland’, BSb 2020 | nr. 3