Isaac van Raab van Canstein blij met Transgenderwet

Met de inwerkingtreding van de Transgenderwet op 1 juni 2014 werd de procedure voor de verandering van de sekse in de geboorteakte aanzienlijk vereenvoudigd. Het ABB sprak met Jonkheer mr. Isaac van Raab van Canstein, ervaringsdeskundige. ‘Je kan best zowel advocaat als transgender zijn’.

Tekst: Annelies van Ochten en Marloes van den Eeckhout

In het laatste blok van de Ceintuurbaan, net voor de brug over de Amstel, is de Amsterdamse vestiging van Thomas Advocaten gevestigd. Van Raab van Canstein is één van de advocaten die daar werkt en hij bedrijft een algemene praktijk, met de nadruk op strafrecht. Op 21 september 2016 heeft hij officieel zijn gender gewijzigd van vrouw naar man. Een noodzaak, zo stelt Van Raab van Canstein.

Isaac Van Raab van Castein: ‘Het is fijn dat je jezelf kunt zijn.’

Nog niet zo heel lang geleden, begin 2015, kwam Van Raab van Canstein er door het kijken naar een televisieprogramma over transgenders achter dat hij zich meer man dan vrouw voelt. Hij omschrijft het zelf als het zijn van een man van binnen, maar geboren in het lichaam van een vrouw. ‘Het is niet iets waar je in groeit, maar het is iets dat van je geboorte af aan al zo is.’ Gevangen in een verkeerde gender. Van Raab van Canstein was zich er zelf echter nooit zo bewust van. Hij wist niet goed hoe hij zijn gevoelens moest plaatsen en wat er aan de hand was. Er waren ook geen voorbeelden van andere transgenders in zijn omgeving, dus paste hij zich aan. Spiegelde van jongs af aan het plaatje zoals ‘men’ vindt dat een vrouw hoort te zijn en zich hoort te gedragen. Keek het af van zijn omgeving. Wat overigens wel lastig was: ‘Je laat soms andere dingen zien dan mensen eigenlijk van je verwachten’. Terugkijkend begrijpt Van Raab van Canstein zichzelf veel beter. De frustratie, de boosheid en het onbegrip over zijn gevoelens zijn verdwenen.
Twijfels heeft Van Raab van Canstein na het zien van het tv-programma nooit meer gehad. Maar het was niet zo dat hij direct na het besef van wat er speelde, blij of opgelucht was. ‘Ik schrok toen het kwartje viel… Maar zodra je bewust bent van wat er aan de hand is, is het steeds moeilijker om je gevoel te negeren. Ik heb er moeite mee mezelf te verbergen for the sake of others.’

Verwachtingspatroon
Volgens Van Raab van Canstein hebben mensen een bepaald verwachtingspatroon van mannen en van vrouwen, zo ook cliënten in zijn praktijk. Hij merkte dat cliënten van een vrouwelijke advocaat meer empathie verwachten dan hij ze in het verleden zakelijk gezien kon en wilde geven. Van een mannelijke advocaat verwacht men een meer zakelijke aanpak dan een schouder om bij uit te huilen, aldus Van Raab van Canstein. Hij is van mening dat de stereotypering van man/vrouw sowieso wel wat minder zou mogen. De meeste mannen hebben wel wat vrouwelijke trekjes en andersom. Gedrag zou niet per se moeten worden gekoppeld aan sekse.

‘Ik ben nu veel vrijer, zowel
geestelijk als in mijn expressie’

‘Het is fijn dat je jezelf kan zijn. Ik ben nu veel vrijer, zowel geestelijk als in mijn expressie.’ Toch is het spannend om het te vertellen aan anderen. In de loop van 2016 heeft Van Raab van Canstein langzamerhand zijn omgeving ingelicht. Eerst naaste familie en vrienden, vervolgens zijn directe collega’s. ‘Hoe vaker je het vertelt, des te makkelijker het wordt.’ De meeste mensen reageren over het algemeen verbaasd, maar uiteindelijk positief. Veel negatieve reacties heeft hij tot op heden niet gehad. Goed bedoelde raad om zich gewoon te gedragen als de stoere vrouw die hij toch altijd al was, heeft Van Raab van Canstein na beraad naast zich neergelegd.

Deskundigenverklaring
Afgelopen september is de wijziging van het geslacht en van de voornamen van Van Raab van Canstein bij de burgerlijke stand doorgevoerd. Door het aannemen van de Transgenderwet is een gang naar de rechter niet meer nodig. Ook de (medische) voorwaarden die in het verleden werden gesteld aan genderwijziging zijn komen te vervallen. Was het voorheen zo dat je niet meer vruchtbaar mocht zijn en geslachtsaanpassende behandelingen moest hebben ondergaan, volstaat nu het overleggen van een deskundigenverklaring waar de transgender onder behandeling is of is geweest. Het gaat nu puur om de overtuiging van de persoon tot welk geslacht hij of zij behoort. ‘Je gender hoeft niet meer per se met je uiterlijke kenmerken te matchen. Je uiterlijk is ook niet de essentie van wie je bent of wat je voelt’, legt Van Raab van Canstein uit. Slechts een beperkt aantal deskundigen kan een dergelijke verklaring afleggen, enkelen van hen zijn aangesloten bij de genderpoli van het VU-ziekenhuis. Hoewel Nederland in Europa vooruitstrevend is met de Transgenderwet en het schrappen van de eerdere voorwaarden, kan het in een land als Argentinië nog makkelijker. Daar kan iemand zijn of haar geslacht veranderen zonder enige verklaring of andere voorwaarde.

Bevestiging
‘Ik ben nu officieel man. Dat voelt echt als een bevestiging. Ik bekijk mijn gewijzigde geboorteakte dan ook nog regelmatig.’ De wijziging in de Basisregistratie Persoonsgegevens wordt direct doorgevoerd bij belangrijke instanties en ook het ID-bewijs wordt aangepast. Bestaande familierechtelijke betrekkingen veranderen niet. Ook zijn predicaat werd zonder enige moeite door de Hoge Raad van Adel – een in de regel wat behoudend instituut – gewijzigd van jonkvrouw naar jonkheer.

Toch kost het nog tijd om de gehele vertaalslag te maken, los van het feit dat het even duurt voor de omgeving eraan gewend is. Hoe collega-advocaten zullen reageren is nog onbekend, maar Van Raab van Canstein ziet het vooral met het oog op de advocatuur en rechterlijke macht positief in. ‘De samenleving lijkt er klaar voor, dat toont het aannemen van de Transgenderwet aan.’

Conservatieve beroepsgroep
De reden voor Van Raab van Canstein om mee te werken aan dit artikel is gelegen in het feit dat hij zijn genderwijzing wil meedelen aan zijn beroepsgenoten, zodat hij het niet iedere keer hoeft uit te leggen. Daarbij komt dat de advocatuur een conservatieve beroepsgroep is, die enigszins vast kan zitten in klassieke denkwijzen. ‘Maar je kan dus best zowel advocaat als transgender zijn. Al hoop ik dat men mij in de toekomst gewoon als man gaat zien en niet meer als transgender. Ik vind het mooi dat ik in de advocatuur kan bijdragen aan een open cultuur waarin mensen zichzelf kunnen zijn. Dus als door onderhavig artikel wat meer bewustwording wordt gecreëerd, is dat alleen maar goed’, aldus Van Raab van Canstein. Op de opmerking van de redactie dat het meewerken aan dit artikel dapper is, reageert hij bescheiden en resoluut: ‘Niet dapper, maar noodzaak. Zo voelt het!’
Tegelijk met het ter perse gaan van deze editie van het ABB is een brief verstuurd naar onder meer de rechtbank en andere bij de advocatuur betrokken instanties en cliënten, om de wijziging kenbaar te maken. Cliënten die het niet begrijpen, staat het uiteraard vrij een andere advocaat in te schakelen. Zeker in het kader van de noodzaak van het bestaan van een vertrouwensband tussen advocaat en cliënt. De website, het briefpapier en de visitekaartjes worden aangepast.
Van Raab van Canstein: ‘We leven in een open samenleving. We moeten leven met onderlinge verschillen. Het zou mooi zijn als er wederzijds begrip en respect kan worden getoond. Laat alle mensen zijn wie ze willen zijn. Tolerantie naar een ieder’.

Wet wijziging vermelding van het geslacht in de geboorteakte (transgenders)

Sinds 1 juli 2014 is het voor Nederlanders van 16 jaar en ouder met een blijvende overtuiging tot een ander geslacht te behoren mogelijk om op grond van een verklaring transgender de aanduiding van het geslacht in de geboorteakte te wijzigen. Ook kan de voornaam (of voornamen) van de persoon in kwestie gewijzigd worden.

Volgens de wet is het voldoende als een deskundige vaststelt dat de overtuiging van een wilsbekwaam te achten persoon om tot het andere geslacht te behoren blijvend van aard is. Met die deskundigenverklaring kan de ambtenaar van de burgerlijke stand de vermelding van het geslacht in de akte van de geboorte aanpassen. De keuze is daarbij beperkt tot man of vrouw. Een derde optie, bijvoorbeeld ‘geslacht onbekend’, is niet mogelijk.